مالیات یکی از بخش های مهم و اصلی اقتصاد هر کشوری است به همین دلیل در خصوص آن سختگیری های جدی وجود دارد. سامانه مودیان مالیاتی با هدف شفاف سازی گزارشات مالیاتی طراحی شده است. این سامانه از فرار مالیاتی جلوگیری به عمل می آورد و بر خرید، فروش و ارائه صورت حساب های مالی نظارت دارد.

با توجه به مطالب ذکر شده این نیاز احساس می شود که تمامی فعالان اقتصادی به تمامی جزئیات این سامانه مسلط باشند.  در این صورت هیچ گونه مشکل مالیاتی نمی تواند به کسب و کار آنها آسیب وارد کند. با توجه به اهمیت این مبحث و عدم دانش کافی طیف وسیعی از کسب و کارها در خصوص جزئیات آن، این مقاله به بررسی سامانه مودیان مالیاتی و پایانه فروشگاهی پرداخته است.

قانون پایانه فروشگاهی و سامانه مودیان مالیاتی

هدف از طراحی سامانه مودیان مالیاتی شفاف شدن درآمدها و پیشگیری از فرار مالیاتی است. در همین راستا در سال 1389 در 6 فصل و  29 ماده، قانونی برای ساماندهی واحدهای صنفی و تجاری تنظیم شد. مطابق با این قانون تمامی افراد موظفند در این سامانه ثبت نام کنند تا مالیات منصفانه ای برای آنها در نظر گرفته شود.

اگرچه بدون ثبت نام در این سامانه می توان پایانه های فروشگاهی pos را دریافت کرد اما عدم وجود گزارش های مالیاتی می تواند منجر به جریمه های سنگین شود.

 سامانه مودیان مالیاتی چیست؟

سامانه مودیان مالیاتی را می توان یک رابط بین سازمان مالیات و مشمولان دریافت صورتحساب الکترونیک مالیات دانست. در این سامانه برای تمامی افراد مشمول یک پروفایل اختصاصی و کد یکتا شناسه در نظر گرفته شده است که اطلاعات واحد صنفی آنها در آنجا بارگذاری می شود. مطابق با صورت حساب های الکترونیک پرداخت شده، مالیات بر درآمد تعیین و اعلام می شود. با توجه به مطالب ذکر سامانه مودیان را می توان مرجع نهایی برای ثبت، صدور و استعلام صورت حساب الکترونیکی دانست.

مدیریت سامانه مودیان مالیاتی بر عهده خود سازمان مالیات است. از طرف دیگر مودیان از طریق هرگونه سخت افزار و نرم افزاری می توانند به سامانه مودیان متصل شوند. همچنین طراحی این سامانه به گونه ای است که مودی می تواند خریدهایی که فروشنده برای آنها صورت حساب الکترونیک صادر نکرده است را نیز گزارش دهد. 

پایانه فروشگاهی چیست؟

به منظور انتقال اطلاعات و تراکنش های صورت حساب الکترونیک لازم است که فروشگاه به سامانه مودیان متصل شود. این اتصال از طریق نرم افزارها و سخت افزارهایی صورت می گیرد که به آن پایانه فروشگاهی گفته می شود.

این پایانه قادر است به درگاه های الکترونیکی پرداخت کشور متصل شود و صورت حساب های الکترونیک را صادر کند. رایانه، pos، نرم افزارهای فروش، تلفن‌های همراه هوشمند، درگاه پرداخت الکترونیکی و …. از جمله پایانه های فروش متداول هستند.

استفاده از پایانه فروشگاهی شرایط کار را برای اداره مالیات تسهیل کرده است زیرا بانک مرکزی مشخصات صاحبان کلیه دستگاه های کارتخوان بانک و پایانه های پرداخت الکترونیکی  را به اداره مالیات گزارش می دهد. در این صورت اداره مالیات می تواند به راحتی پرونده مالیاتی افراد مختلف را ایجاد کند. بعد از تشکیل پرونده یک شماره سریال انحصاری به پایانه فروشگاهی تعلق می گیرد که ترکیبی از اعداد و حروف است.

حافظه مالیاتی چیست؟

اطلاعات مندرج در صورت حساب های الکترونیک قبل از انتقال به سامانه مودیان در یک نرم افزار یا سخت افزار ثبت و نگهداری می شوند که به آن حافظه مالیاتی گفته می شود. یک حافظه مالیاتی زمانی قانونی است که دارای شناسه یکتا صادر شده از سازمان مالیات باشد. وجود این شناسه ثابت می کند که این حافظه تحت نظارت سازمان مالیات است.

صورتحساب الکترونیکی چیست ؟

صورت حساب الکترونیکی از طریق سامانه مودیان صادر می شود و دارای یک شماره انحصاری است. این شماره مالیاتی منحصربفرد دارای 4 بخش و 22 کاراکتر است که بیانگر شناسه حافظه مالیاتی ( شش کاراکتر )، تاریخ صورتحساب ( پنج کاراکتر )، سریال صورت حساب ( ده کاراکتر ) و ارقام کنترلی ( یک کاراکتر ) است. 

اطلاعات وارد شده در این صورت حساب به حافظه مالیاتی منتقل می شود. صورت حساب الکترونیک بر حسب نوع کسب و کار دارای مشخصات و اقلام اطلاعاتی مختلفی است.

صورت حساب از نظر سازمان مالیات به دو بخش صورت حساب الکترونیکی و صورت حساب کاغذی ( غیر الکترونیکی)  تقسیم می شود. شماره یکتا مالیاتی برای صورت حساب های الکترونیک دارای 3 قالب است. در نوع اول اطلاعات کامل همچون نوع فروش (مواردی همچون بورس، انرژی، صادرات و …)، نوع خرید، تاریخ و زمان صدور، اطلاعات هویتی کاربر، شناسه کالا یا خدمت، شرح کالا یا خدمت، واحد سنجش، مبلغ واحد و مبلغ کل، شرح، سایر عوارض و مبلغ آن و مقدار پرداخت نقدی و مقدار نسیه آن بر حسب مورد مشخص می شود.

در صورت حساب نوع دوم اطلاعات کامل فروشنده و کالا درج شده است اما اطلاعاتی از خریدار در دست نیست. این صورت حساب نقدی است و اعتبار مالیاتی ارزش افزوده برای خرید آن در نظر گرفته نمی شود. رسید پرداخت وجه صادره از دستگاه کارتخوان بانکی یا درگاه الکترونیکی، همان صورت حساب الکترونیکی نوع سوم است که در آن مبلغ پرداختی، شماره سوئیچ پرداخت، شماره پایانه، شماره پیگیری، زمان و تاریخ، مشخصات فروشنده (به صورت محدود) و شماره پذیرنده فروشگاه درج شده است.

این صورت حساب فاقد اعتبار مالیاتی برای خریدار است. در صورت حساب کاغذی کلیه اطلاعات ذکر شده در خصوص صورت حساب الکترونیکی ذکر می شود، اما در این صورت حساب اطلاعات پرداخت نسیه وجود ندارد (صورتحساب های موضوع تبصره 2 استثنا هستند).

مزایای استفاده از سامانه مودیان مالیاتی

افرادی که اقدام به ثبت نام و استفاده از سامانه مودیان مالیاتی کرده اند نه تنها از جرایم مالیاتی معاف می شوند بلکه به صورت دوره ای می توانند از تشویق های مالیاتی و مزایای موجود در این سامانه بهره مند شود. علاوه بر مورد ذکر شده، دیگر مزایای استفاده از سامانه مودیان مالیاتی به شرح زیر است.

• طبق قانون 4 پایانه فروشگاهی و سامانه مودیان فرض بر صحت اطلاعات مالی درج شده در این سامانه است. به همین دلیل میزان مالیات بر اساس اطلاعات ثبت شده در حافظه مالیاتی محاسبه و اعلام می شود. در نقطه مقابل برای محاسبه مالیات افرادی که فاقد حساب الکترونیکی مالیاتی هستند، ممیز به کلیه دفاتر، مدارک و اسناد مودی استناد و مطابق با آن مالیات را تعیین می کند. در این صورت مبلغ مالیات تعیین شده بیشتر از نوع اول است.
• ثبت صورت حساب در سامانه، مودیان را از ثبت فصلی اطلاعات مربوط به معاملات معاف می کند. در واقع صورت حساب قرار گرفته در حافظه مالیاتی که به تایید دو طرف رسیده است منبع موثقی برای تعیین مالیات است.
• از دیگر محاسن استفاده از سامانه مودیان، امکان انجام امور مالیاتی به صورت آنلاین و بدون حضور در سازمان است. در این صورت فارغ از مکان و زمان می توان به امور مالیاتی خود دسترسی داشت.  
• با حضور در این سامانه، دولت می تواند بر تمامی معاملات اشراف داشته باشد و از فرار مالیاتی جلوگیری کند. در واقع حضور فعال در این سامانه امکان شناسایی معاملاتی که در سامانه ثبت نشده است را تسهیل می کند.

مشمولان عضویت در سامانه مودیان مالیاتی

بند ج ماده 1 قانون پایانه‌های فروشگاهی و سامانه مودیان مشخصات مشمولان عضویت در این سامانه را اعلام کرده است. مطابق با این بند واحدهای صنفی، واحدهای غیر صنفی و اشخاص حقوقی مشمول ثبت نام در این سامانه شده اند. مطابق با این بند، واحدهای صنفی و فروشگاه ها موظفند علاوه بر ثبت نام در این سامانه از پایانه فروشگاهی نیز استفاده کنند. اما مودیانی که با مصرف کننده نهایی در ارتباط نیستند معاف از استفاده از پایانه های فروشگاهی هستند.

نحوه صدور صورتحساب الکترونیکی

سامانه مودیان برای صدور صورت حساب الکترونیکی مراحل مختلفی را در نظر گرفته است که در ادامه به آن پرداخته می شود.

1. فروشنده از طریق این سامانه صورت حساب الکترونیک خود را صادر می کند. عملیات ثبت فروش و صدور صورتحساب الکترونیکی  برای مودیانی که به طور مستقیم در ارتباط با مصرف کننده هستند توسط پایانه الکتریکی صورت می گیرد.

2. اگر خریدار عضو سامانه مودیان باشد اما در ارتباط با مصرف کننده نهایی نباشد، صورت حساب الکترونیکی به صورت خودکار در پوشه او ثبت می شود. در این صورت سامانه اعتبار مالیاتی ارزش افزوده را برای خریدار در نظر می گیرد.

3. مودیان سی روز وقت دارند که صورت حساب خود را تایید یا عدم تایید کنند. اگر کسی از انجام این مرحله غافل شود اظهار نامه به صورت خودکار تایید می شود.

4. محاسبه مالیات بر ارزش افزوده هر سه ماه یکبار صورت می گیرد. در این صورت اختلاف مالیات فروش و مالیات خرید در طی دوره محاسبه می شود. مالیات زمانی به مودی تعلق می گیرد که مالیات فروش آن بیش از مالیات خرید باشد. مودی موظف به واریز مابه التفاوت به حساب سازمان است و در نقطه مقابل سازمان نیز در صورت کمتر بودن مالیات فروش از خرید، موظف به مسترد کردن مابه التفاوت یا انتقال آن به دوره بعدی است.

اما برای کسانی که صورت حساب آنها الکترونیک صادر نمی شود و عضو سامانه مودیان نیستند شرایطی فراهم شده است که مطابق با آن می توانند خریدهایی که فروشنده برای آنها صورت حساب صادر نکرده است را اطلاع دهند.  

تکالیف مشمولین سامانه مودیان و پایانه فروشگاهی

سامانه مودیان در ماده 2 تا 14 تکالیفی را برای کاربران خود تعریف کرده است که به شرح زیر است:

1. ثبت نام و عضویت در سامانه مودیان.

2. استفاده از پایانه فروشگاهی (برای کسانی که با مصرف کننده نهایی در ارتباط هستند) .

3. صدور صورت حساب الکترونیکی.

4. ارسال اطلاعات صورت حساب الکترونیک به سامانه.

5. اعلام شماره حساب بانکی و شناسه یکتا .

6. اعلام لیست صورت حساب های الکترونیکی اعلام نشده به سازمان.

7. اعلام تعطیلی دائم یا موقت و انحلال کسب و کار (حداکثر زمان در نظر گرفته شده برای اعلام 10 روز کاری).

8. اعلام تغییر شکل، مالکیت یا محل فعالیت (حداکثر زمان در نظر گرفته شده برای اعلام 10 روز کاری).

جریمه تبعیت نکردن از قانون پایانه‌های فروشگاهی و سامانه

عدم تبعیت از قوانین سامانه مودیان با جریمه هایی همراه است که در ادامه به آنها اشاره می شود.

• کسانی که صورت حساب الکترونیکی خود را صادر نکرده باشند باید 10 درصد از مبلغ فروش صورت حساب یا مبلغ 2 میلیون تومان را به عنوان جریمه به سازمان پرداخت کنند.
• کسانی که از اعلام شماره حساب خود طفره رفته اند نیز مشمول جریمه 10 درصدی مبلغ صورت حساب الکترونیکی یا 2 میلیون تومان  وجه نقد می شوند. علاوه بر این معافیت های مالیاتی سازمان شامل حال آنها نیز نمی شود.
• عدم ارائه صورت حساب چاپی به خریدار، برای فرشنده جریمه 2 درصدی یا 2 میلیون تومان وجه نقد به همراه خواهد داشت.
• عدم گزارش فروش نیز مشمول جریمه یک درصدی از فروش یا مبلغ یک میلیون تومان جریمه نقدی می شود.

علاوه بر موارد ذکر شده جرایمی همچون عدم استفاده از پایانه فروشگاهی، عدم استفاده از حافظه مالیاتی، استفاده از حافظه مالیاتی سایر مودیان و واگذاری حافظه مالیاتی به دیگران نیز شامل جریمه 10 درصد از مجموع فروش یا 2 میلیون وجه نقد می شود. در خصوص این جرائم سامانه مودیان و پایانه های فروشگاهی باید به نکات زیر توجه ویژه ای شود.

1. مبلغ در نظر گرفته شده توسط  برای این جرایم ثابت نیست و بسته به نرخ تورم دچار تغییر می شود.

2. جریمه های مذکور می توانند مورد بخشش قرار گیرند اما مقدار این بخشش نمی تواند بیشتر از 50 درصد مبلغ جریمه باشد.

3. جریمه هایی که مطابق با بند الف و ب صادر شده اند مشمول موضوع ماده 169 قانون مالیات های مستقیم نمی شوند. از طرف دیگر جریمه های مربوط به بند ب نیز از جریمه های بندهای الف و ت  معاف هستند.

4. مطابق با احکام قانون مالیات مستقیم نحوه مطالبه، وصول، تقسیط، بخشودگی و ترتیبات پرداخت تعیین می شود.

لازم به ذکر است افرادی که به نیت فرار مالیاتی به استفاده از تجهیزات سخت افزاری یا نرم افزاری معیوب روی آورده اند یا پایانه های فروشگاهی خود را تخریب کرده اند، موظفند که زیان وارده را جبران کنند. علاوه بر این باید مطابق با مجازات های تعزیری درجه شش قانون مجازات اسلامی( به غیر از حبس)، محکومیت خود را سپری کنند.

ثبت نام در سامانه مودیان مالیاتی

برای ثبت نام در سامانه مودیان لازم است وارد آدرس سایت این سامانه شده و مراحل زیر پشت سر گذاشته شود.

1. ورود به پیش ثبت نام سامانه مودیان و تایید شماره همراه.

2. وارد کردن اطلاعت شخصی و تایید آن.

3. ثبت اطلاعات مربوط به شرکا و اعضا.

4. تایید اطلاعات توسط مودی.

5. ارسال اطلاعات ثبت نام.

6. ورود به ثبت نام به منظور تکمیل اطلاعات.

7. تایید نهایی مودی.